Hans Durer, młodszy brat słynnego Albrechta Durera, namalował ten obraz w 1524 roku, najprawdopodobniej na zlecenie biskupa Jakuba von Salzy. Obraz przedstawia Maryję jako Królową Nieba z Dzieciątkiem na ręce, otoczoną wianuszkiem adorujących ją aniołków. W dolnej części obrazu, tzw. ziemskiej strefie, czternastu świętych ubranych w modne stroje epoki renesansu ma jeszcze bardziej przybliżyć wiernym kult wspomożycieli. Sam obraz był zresztą namalowany jako ołtarzowy, na potrzeby istniejącej w tym kościele kaplicy pod wezwaniem tychże świętych.
Początek kultu
Kult nieco zapomnianych świętych wspomożycieli narodził się w połowie XV wieku we Frankonii. Tam bowiem, w małej miejscowości niedaleko cysterskiego opactwa w Langheim, młodemu pasterzowi Hermanowi Leichowi w 1446 roku, objawiło się Dzieciątko Jezus otoczone czternastoma świętymi pod postacią dzieci. Jezus prosił o wybudowanie w tym miejscu kościoła poświęconego wspomnianym świętym, o pośrednictwo których modlący mogliby prosić w potrzebie. Zwykli ludzie, traktujący Boga jak króla, zwracali się do Stwórcy poprzez świętych pośredników. Podobnie czynili zwracając się do władcy poprzez stojących przy nim urzędników. Kult świętych spopularyzował się nawet już nieco wcześniej, pod koniec XIII wieku, po napisaniu przez włoskiego dominikanina, biskupa Jakuba de Voragine, „Złotej legendy”. Zostały w niej opisane żywoty świętych i legendy hagiograficzne ułożone według kościelnego kalendarza.
Święty od gardła
Do czternastu wspomożycieli zalicza się znanych nam wszystkim świętych: Krzysztofa, Barbarę, Katarzynę, Małgorzatę i Jerzego. Mniej znani to: Achacy, Błażej, Cyriak, Dionizy, Erazm, Eustachy, Idzi, Pantaleon czy Wit. W zależności od związanych z nimi opowieści, święci stawali się patronami różnych spraw. Dobrze nam znany jest św. Krzysztof, którego imię oznacza „niosący Chrystusa”. Jest on patronem przewoźników, kierowców oraz wszystkich wędrowców. Święty Wit, który uzdrowił chorego na padaczkę syna Dioklecjana, stał się patronem chorych na epilepsję, a do świętego Idziego modliły się bezpłodne pary. Za jego wstawiennictwem urodził się ponoć Bolesław Krzywousty, a jego rodzice, Władysław Herman i Judyta Czeska, ufundowali później u stóp Wawelu kościół pod jego wezwaniem. Większość katolików, którym jest udzielane błogosławieństwo św. Błażeja dwoma skrzyżowanym świecami nie wie, że ów święty stał się patronem od bólu gardła, gdyż uzdrowił w cudowny sposób chłopca duszącego się połkniętą ością.
Święta Katarzyna przekonała do wiary chrześcijańskiej pięćdziesięciu uczonych, których zadaniem było wykazanie, że się myli. Została patronką wielu zawodów, a szczególnie uczonych. Jest uznawana za najpotężniejszą wśród wspomożycieli, a jej kult był tak wielki, że poświęcono jej zwrotkę w pieśni Bogurodzica.
Większość z tych świętych żyła na przełomie III i IV wieku, w czasie panowania cesarza Dioklecjana i największych prześladowań chrześcijan. Ci, którzy nie chcieli wyrzec się wiary w Chrystusa i złożyć ofiary rzymskim bogom, ginęli po okrutnych torturach. Znajdująca się wśród nich święta Barbara została ścięta mieczem przez własnego ojca. Jej niezwykła odwaga spowodowała, że uznano ją za patronkę dobrej śmierci, a szczególnie ludzi będących w niebezpieczeństwie śmierci, a więc górników, saperów czy artylerzystów.
Miedzioryt cystersa wzorem dla innych
Kult czternastu wspomożycieli rozpowszechnił się tak dalece, że na Śląsku wydano w 1633 roku specjalny modlitewnik pod tytułem „Pomoc w potrzebie, czyli życie Jezusa, Maryi i Józefa wraz ze śmiercią cudownym oddziaływaniem 14 wspomożycieli”.
Bogato rzeźbiony miedzioryt Joachima Landrata, na karcie tytułowej przedstawiał wspomnianych świętych. Krótkie biogramy wewnątrz przybliżały ich życie. Drugie wydanie tego modlitewnika, opublikowane trzydzieści lat później, także zawierało miedzioryty przedstawiające postaci świętych wspomożycieli, wykonane przez cystersa, Jakuba Arleta. Na miedziorytach tych wzorował się rzeźbiarz Kossler, tworząc rzeźby w kłodzkim kościele Wniebowzięcia NMP oraz niezwykły ołtarz z przedstawieniami wspomożycieli w kościele świętych Piotra i Pawła w Dusznikach. Odwiedzając miejscowość, warto zobaczyć ten bardzo ekspresyjny ołtarz. Każdy z przedstawionych tam świętych jest dodatkowo krótko opisany na specjalnej tablicy.
Kult świętych wspomożycieli zaczął zamierać, szczególnie po sekularyzacji w 1810 roku. Dziś niewielu z nas wie, kim byli ci szczególnie skuteczni święci pomagający w potrzebie.
